Historia Wsi Strážné i Osady Herlíkovice
Dzisiejsza wieś Strážné rozciąga się na terytorium dwóch historycznych wsi – Herlíkovice i Pommerndorf. Nie wiemy, kiedy pierwsi ludzie zaczęli osiedlać się w tych częściach karkonoskiego lasu…
Jednakże, na Starej Górze w Herlíkovicach prawdopodobnie już w XV wieku wydobywano rudę żelaza. Górnicy i drwale, którzy ścinali drzewa dla lokalnych kopalni i hut w Vrchlabí, byli pierwszymi mieszkańcami powstających wsi. Złota era górnictwa w Herlíkovicach przypada na połowę XVI wieku, kiedy lokalne kopalnie zaopatrywały największy wówczas zakład hutniczy w Czechach, huty i kuźnie Kryštofa Gendorfa w Vrchlabí.
Pierwsza pisemna wzmianka o Herlíkovicach pochodzi z 1627 roku, kiedy to należały już do majątku Horní Branná. Strážné, wtedy znane jako Pommerndorf, pojawia się w źródłach pisanych dopiero w 1754 roku jako część drugiego górskiego działu majątku Vrchlabí. Według legendy, zostało założone podczas wojny trzydziestoletniej przez wygnańców z Pomorza. Większość lokalnych mieszkańców utrzymywała się z pracy w lesie i hodowli bydła. Gospodarka mleczarska, produkująca głównie masło i słynny karkonoski ser ziołowy, w pełni rozwinęła się w drugiej połowie XVII i XVIII wieku. Grupy chat nadal noszą nazwiska rolników, takie jak Rennerovky, Lahrovy i Friesovy Boudy.
Cel innych chat ujawnia już ich nazwa – Rybniční Domky (Domki Stawowe) i Hříběcí Boudy (Domki Źrebiąt). Po 1792 roku, kiedy wydobycie na Starej Górze ustało, głównym źródłem utrzymania lokalnej ludności, obok rolnictwa i pracy w lesie, stała się produkcja tekstyliów. W większości chat w Strážné i Herlíkovicach przędziono i tkano, najpierw z lnu, a potem z bawełny. Jednak od drugiej połowy XIX wieku produkcja skoncentrowała się w fabrykach tekstylnych w dolinie, dokąd stopniowo zaczęli przenosić się górale. Pisząc o źródłach utrzymania, nie powinniśmy zapominać o kamieniołomie wysokiej jakości karkonoskiego marmuru na Hříběcí Boudy. Lokalny kamień był używany zarówno w budownictwie, jak i do celów artystycznych, nie tylko na drobne pamiątki, ale także jako surowiec dla rzeźbiarzy.
Od końca XIX wieku zaczął się rozwijać również ruch turystyczny. Oprócz jednodniowych wycieczkowiczów z Vrchlabí, zaczęli tu przyjeżdżać odwiedzający z większych odległości, a nawet z zagranicy. Strážné stało się poszukiwanym kurortem.
Pierwsza połowa XX wieku była bardzo burzliwa. Już na samym początku stulecia ludność miejscowa została dotknięta narodowo motywowanym ruchem „Precz z Rzymem“, w wyniku którego wielu mieszkańców Herlíkovic przeszło z katolicyzmu na protestantyzm. Pomnikiem tych wydarzeń jest piękna secesyjna kaplica protestancka z 1904 roku.
Ludność Strážné zbudowała w 1931 roku swój kościół, kościół katolicki pod wezwaniem św. Józefa. Jednak już wtedy wybuchł wielki kryzys gospodarczy, który mocno dotknął lokalną ludność zatrudnioną w przemyśle tekstylnym. To również przyczyniło się do znacznego wzrostu poparcia dla Henleinowskiej Partii Niemieckiej Sudeckiej, która zdecydowanie wygrała zarówno w wyborach parlamentarnych, jak i lokalnych. Miejscowi logicznie przyjęli z entuzjazmem aneksję swoich wsi do Rzeszy w ramach Sudetów. Wkrótce jednak odczuli skutki II wojny światowej. Wielu mężczyzn z obu wsi zginęło na frontach. Ich pracę musieli przejąć więźniowie, dla których zbudowano obozy zarówno w Herlíkovicach nad Łabą, jak i w Strážné w pobliżu kamieniołomu.
Po wojnie szybko nastąpiło wysiedlenie ludności niemieckiej, która stanowiła absolutną większość. Wśród winnych musieli odejść także niewinni. Nie robiono zbyt dużych rozróżnień. Nowa czeska ludność nie była w stanie liczbowo zastąpić pierwotnych wysiedlonych mieszkańców. Dlatego Herlíkovice przestały istnieć jako samodzielna wieś w 1951 roku. Zostały podzielone między Vrchlabí i Strážné. Krajowe tkactwo zniknęło, a rolnictwo zostało znacznie zredukowane. Strážné stało się czysto rekreacyjnym miejscem, które zimą zamienia się w ośrodek narciarstwa biegowego i zjazdowego.
Zdroj: Strážné, oficiální web obce
